Maaisel als bodemverbeteraar (De Overijsselse Standaard)
Elk jaar komen er bij het terrein- en waterbeheer in Nederland grote hoeveelheden ‘maaisel’ vrij. Dit vormt een waardevolle grondstof voor bodemverbetering en biobased producten. Maaisel draagt bij aan het vergroten van het organisch stofgehalte van de bodem. Het kan daarvoor rechtstreeks, of na een periode van maximaal een half jaar in een tussenopslag, worden ondergewerkt op het land.
Wat u moet weten als u maaisel gaat inzetten als bodemverbeteraar
Bent u terreinbeheerder, loonwerker of agrarische ondernemer en wilt u maaisel inzetten als bodemverbeteraar? Volg het stappenplan.
Waarom maaisel voor bodemverbetering in de landbouw?
• Het verhoogt het vasthoudend vermogen van de bodem
(een betere ‘sponswerking’). Hierdoor worden nutriënten beter vastgehouden en nemen piekafvoeren af. Voor de agrarische bedrijfsvoering betekent dit dat er minder verslemping en verdichting van de bodem optreedt, er minder kans is op droogteschade, ziektes van gewassen verminderen en er door deze factoren een hogere opbrengst kan worden bereikt.
• Het biedt meer (divers) bodemleven en een betere bodemstructuur
• De CO2 emissie neemt af
Via het maaisel wordt CO2 in de bodem opgeslagen. Verder bespaart het in de nabije omgeving verwerken van maaisel, transport en daarmee CO2-emissie.
• Het biedt positieve effecten voor de biodiversiteit in de vegetatie
Het afvoeren van maaisel (en het dus niet laten liggen) zorgt voor verschraling van de bodem en een rijkere flora en fauna.
Hoeveel organische stof een bodem nodig heeft verschilt per situatie. Het is maatwerk om een bodemverbeteraar te produceren die een bodem op een specifiek perceel nodig heeft. Verder is een bodem niet in één klap verbeterd. Het is een kwestie van lange adem, voordat de resultaten zichtbaar zijn.
Wat vooraf ging
Ondanks de waarde van maaisel, wordt het in de regelgeving nog als afvalstof beschouwd. Mede dankzij de milieuwetgeving en dankzij schonere auto’s en industrieën is tegenwoordig meer dan 90% van het maaisel schoon en van goede kwaliteit. Aanleiding voor de Agrarische Natuur Vereniging De Ommer Marke (De Ommer Marke) binnen de provincie Overijssel om de mogelijkheden om maaisel te bestempelen en te benutten als waardevolle bodemverbeteraar, te onderzoeken. Hiertoe heeft De Ommer Marke, samen met de gemeenten en de waterschappen in het Vechtdal, in 2016 de pilot Organisch (rest) Materiaal Als Bodemverbeteraar (OMAB) opgezet.
Pilot Organisch (rest) Materiaal Als Bodemverbeteraar (OMAB)
Bij een aantal agrariërs binnen de gemeenten Dalfsen, Ommen en Hardenberg wordt maaisel, afkomstig van de deelnemende gemeenten en waterschappen (Drents Overijsselse Delta en Vechtstromen), op verschillende manieren opgeslagen. Dit gebeurt met en zonder zuurstof en met verschillende (doseringen) toevoegingen en wordt later toegepast als bodemverbeteraar op gras- en akkerbouwland. Het effect op bodem en opbrengst wordt gemeten over 5 jaar. Gelijktijdig wordt gewerkt aan een verbetering van de regelgeving om verantwoord gebruik van maaisel voor bodemverbetering in de landbouw mogelijk te maken.
De Vechtdalmethode wordt De Overijsselse Standaard
Over de regelgeving voor een verantwoord gebruik van maaisel voor bodemverbetering was veel onduidelijkheid en verschil van interpretatie. Dit heeft ertoe geleid dat er in de winter van 2019/2020 een overleg plaatsvond tussen de partners binnen OMAB (de gemeenten Dalfsen, Ommen en Hardenberg, de waterschappen Drents Overijsselse Delta en Vechtstromen, De Ommer Marke en de Omgevingsdienst IJsselland (met begeleiding van de Provincie Overijssel). Doel van dit overleg was om tot een uitwerking van de ‘vrijstellingsregeling Plantenresten’ te komen. Dit heeft geresulteerd in een werkwijze voor het winnen, de opslag en de toepassing van maaisel als bodemverbeteraar in de landbouw, genaamd ‘De Vechtdalmethode’. Deze methode is beschreven in de ‘Notitie verantwoord gebruik maaisel in de landbouw’, met de daarbij horende toelichting. Hierin staan de uitgangspunten en de spelregels voor de winning, opslag en toepassing van maaisel als bodemverbeteraar in de landbouw, voor zowel leveranciers als ontvangers (agrariërs). In het maaiseizoen 2020-2021 liep in de gemeente Dalfsen een pilot om De Vechtdalmethode te testen en te evalueren.
Op 14 april 2020 heeft de provincie Overijssel fiat gegeven aan De Vechtdalmethode, met de opmerking erbij dat deze methode voor heel Overijssel van toepassing is. Dus de methode is verheven naar ‘De Overijsselse Standaard’. Op weg naar verantwoord gebruik van maaisel als bodemverbeteraar in de landbouw.
Uit de evaluatie (voorjaar 2022) blijkt dat de methode ‘schoon en onverdacht’ maaisel levert en werkbaar is in de praktijk. Wel is het moeilijk om voor het maaien al het zwerfafval uit de berm of sloot te halen. Zwerfafval zorgt voor veel extra werk en kosten. Het voorkomen van zwerfafval (preventie) in maaisel levert veel kwaliteitswinst. Daarom hebben zwerfafval en de steekproeven nog wel aandacht nodig.
Nog niet alle maaisel dat op landbouwgronden terecht komt wordt volgens de ‘Overijsselse Standaard’ gewonnen. Degenen die in de periode 2020-2021 ervaring met de werkwijze opdeden zijn in grote lijnen tevreden. Ook afnemers, de agrariërs, zijn tevreden over de kwaliteit van maaisel dat nu geleverd wordt volgens de ‘Overijsselse Standaard’.
Circulair terreinbeheer op De Wieden
Onze collega Wim Kloosterman en de heer Kok van Natuurmonumenten De Wieden bekeken onlangs per boot de stand van zaken en bezochten een maaiseldepot bij een agrarische ondernemer. Natuurmonumenten De Wieden heeft als één van de eersten, buiten de pilot OMAB, de ’Overijsselse Standaard’ toegepast.
De heer Kok vertelt: ‘Het toepassen van vrijkomend maaisel als bodemverbeteraar is voor Natuurmonumenten een hele mooie samenwerkingsvorm met de landbouw. Het vrijkomende materiaal is geen afval, maar een product waar vraag naar is. Het materiaal wordt door onze pachters uitgereden op akkerland om het organische stofgehalte te verhogen. Op weidevogelgraslanden zal door de aanvoer van organisch materiaal uit de omgeving een betere weide (grasmat) ontstaan. In beide gevallen maakt het de bodem gezond en zorgt het materiaal voor meer bodemleven. Daarmee verhoogt het ook de bovengrondse biodiversiteit. Het is een vorm van kringlooplandbouw waarbij natuur en landbouw elkaar versterken’.
Informatie nodig?
Meer informatie over dit onderwerp? Neem contact op met Wim Kloosterman via W.Kloosterman@odijsselland.nl.
Gerelateerde pagina’s en artikelen
www.ommermarke.nl
www.circulairterreinbeheer.nl
Maaisel en blad – Circulair Terreinbeheer